Trong quá trình sinh trưởng và phát triển, thân cây dó vì nhiều lý do có thể bị thương. Những vết thương này được bảo vệ bởi một lớp nhựa, lâu dần chỗ bị thương biến thành trầm hương, trong đó bao gồm trầm và kỳ.
Một cây dó có kỳ sẽ có trầm, nhưng phần lớn cây dó chỉ cho trầm mà không có kỳ. Theo ông Trịnh Quý Trọng, Giám đốc Công ty Trầm hương Chiên Đàn, nếu như 1.000 cây gió bầu mới có một cây tích trầm, thì với kỳ nam không thể tính được tỷ lệ bởi cực kỳ quý hiếm, có thể lên đến hàng chục nghìn cây mới có một cây tích kỳ nam tự nhiên.
Vườn dó bầu hơn 2.000 cây với tuổi đời trên 20 năm tại Đắklắk đã hoàn thành 2 đợt cấy men vi sinh. Ảnh: Trần Hóa
Đặc biệt, không phải cây dó ở vị trí địa lý nào cũng có thể cho ra kỳ. Theo nhiều nghiên cứu, cây dó phân bố phần lớn ở các nước có khí hậu nhiệt đới thuộc châu Á, nhưng chỉ số ít quốc gia có cây dó tạo được kỳ nam. Trong khi đó, Việt nam là một trong những quốc gia có sản lượng kỳ lớn nhất thế giới, chất lượng kỳ nam cũng như trầm hương được xem là hàng đầu.
Tại Chiên Đàn, công ty đặt mục tiêu tạo nguồn cung trầm sạch cho toàn cầu, với mùi hương gần với tự nhiên. Để hiện thực hóa, ông Trịnh Quý Trọng cho biết, đầu tiên và quan trọng nhất là phải nắm được công nghệ cấy tạo men vi sinh tạo ra loại trầm hương chất lượng cao, mùi thơm, không tồn dư hóa chất.
Với công nghệ đang được áp dụng tại công ty Chiên Đàn, sau khi cấy tạo men vi sinh, kiến sẽ kéo về làm tổ ở ngay các vết bơm, thúc đẩy cho quá trình tạo trầm hương theo cách tự nhiên, thậm chí có phần nhỉnh hơn về khối lượng (trầm tạo ra) và chất lượng (độ tích tụ tinh dầu và mùi).
"Nhờ những ưu điểm này, sản phẩm trầm hương vi sinh có nhiều ứng dụng và có thể sử dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp như dược phẩm, mỹ phẩm, hay để xông đốt trong một số nền văn hóa và tôn giáo", ông Trọng nói.
Một cây dó bầu tại vườn của Công ty Chiên Đàn đang trong quá trình tạo trầm. Ảnh: Trần Hóa
Quá trình cấy men vi sinh tại vườn dó bầu của Chiên Đàn chia làm hai đợt, đợt đầu là tháng 10-12/2021; đợt hai tháng 7-11/2022. Mỗi cây được bơm men vi sinh vào 25-30 hộc (cắt) để tạo trầm. Mỗi hộc được bơm men 5 lần. Sau khi hoàn thành, thời gian chờ thu hoạch ước tính 4-5 năm (ước tính bắt đầu thu hoạch từ năm 2026). Tuy nhiên, thực tế khi cấy tạo công nghệ này sau hai, ba tháng quá trình tạo trầm đã bắt đầu hình thành. Kết quả thay đổi (quá trình tạo trầm, tích tụ tinh dầu) có thể được theo dõi sau mỗi 3, 6, hay 12 tháng. Thời gian để càng lâu, chất lượng trầm càng cao.
Bên cạnh yếu tố công nghệ là chất lượng cây trồng, Chiên Đàn tìm kiếm các vườn cây dó bầu lâu năm (đã được trồng từ 15-20 năm trước) và chưa bị tác động, cấy tạo bởi các công nghệ khác. Song song, công ty tiến hành trồng cây gối đầu, lứa sau nối tiếp lứa trước, đảm bảo luôn có đủ nguồn cung.
Thổ nhưỡng, khí hậu cũng là yếu tố quan trọng. Theo ông Trọng, Việt Nam có nhiều lợi thế bởi ông Trần Hợp, Chủ tịch Hội Trầm hương Việt Nam từng khẳng định, Việt Nam là nước có điều kiện địa lý, khí hậu thuận lợi hàng đầu Đông Nam Á để phát triển cây dó bầu, từ đó sản xuất ra những loại trầm hương có chất lượng tốt.
Chia sẻ thêm về khát vọng tạo ra trầm đạt mức độ kỳ nam tự nhiên, ông Trịnh Quý Trọng cho biết, thực tế kỳ nam ngay cả trong tự nhiên cũng rất quý hiếm, thời gian tạo kỳ trong tự nhiên cũng rất lâu, có thể tới nhiều trăm năm.
"Với tốc độ hình thành trầm của công nghệ cấy men vi sinh công ty đang áp dụng, Chiên Đàn đang kỳ vọng có thể mang đến những sản phẩm trầm hương tự nhiên và sinh học tốt nhất của Việt Nam cho khách hàng toàn cầu", ông nói.
Thân cây dó bầu đang trong quá trình tạo trầm sau khi cấy tạo men vi sinh. Ảnh: Trầm hương Chiên Đàn
Theo nghiên cứu thị trường của FTU năm 2020, khoảng 5 năm gần đây khu vực Đạo giáo và Hồi giáo sử dụng hơn 2.500 tấn trầm các loại. Ngành hoá mỹ phẩm mỗi năm nhu cầu khoảng 5.000 lít tinh dầu trầm hương loại tốt, nhưng mới đáp ứng khoảng 100 lít. Trầm hương mua bán trên thị trường hầu hết là khai thác từ thiên nhiên. Các nước có nguồn trầm hương cung cấp cho thế giới tập trung chủ yếu ở khu vực Đông Nam Á và vài nước Nam Á. Tuy nhiên, nạn khai thác trầm hương vào những thập niên cuối của thế kỷ 20 có tính chất hủy diệt cây dó, làm cho nguồn cung cấp trầm hương trên thị trường ngày càng cạn kiệt.
Thế Đan
